تصاویر ، حال و روز عصارخانه شیخ بهایی خوش نیست - مجله جام جهان

به گزارش خبرنگاران به نقل از ایسنا، عباس بهشتیان در کتاب عصارخانه های اصفهان از وجود 17 عصارخانه در اصفهان خبر داده که متأسفانه از آن همه، تنها دو عصارخانه در سطح شهر باقی مانده است؛ یکی عصارخانۀ شاهی در بازار عظیم که به همت شهرداری اصفهان خریده و احیا شده و اکنون در قالب موزۀ عصارخانه شاهی به فعالیت خود ادامه می دهد و دیگری، عصارخانه شیخ بهایی یا جماله که از عصارخانه شاهی عظیمتر و نفیس تر است اما در کوی جماله غریب افتاده و امکان تخریب آن وجود دارد.

محمدمهدی کلانتری، کارشناس ارشد بازسازی و احیای بناها و بافت های تاریخی و مدرس دانشگاه سوره تهران، دربارۀ عصارخانه شیخ بهایی گفت: تا سال 1389 این عصارخانه فضای بکر دوران صفوی را داشت و تمام ابزار عصاری هم در آن موجود بود اما سال 1393 در پی یک بارندگی سقف تیرخانه فروریخت و آوار آن شاه تیر و تیر کوچک را شکست و محل جمع شدن روغن ها را پر کرد. متأسفانه هنوز که هنوز است این سقف بازسازی نشده و همان سال به مسئولان میراث فرهنگی نیز اطلاع دادم که عصارخانه احتیاج به رسیدگی ویژه دارد.

دو سال پیش، رئیس وقت کمیسیون عمران شورای شهر اصفهان نیز در صحن شورا نسبت به شرایط ناگوار این عصارخانۀ صفوی هشدار داد و گفت: نباید بگذاریم عصارخانۀ جماله که عظیم تر و بکرتر از عصارخانۀ شاهی در بازار قیصریه است، مانند حمام خسرو آقا تخریب گردد و بعد بخواهیم از نو آن را نمونه سازی کنیم؛ هرچند مدیریت شهری در این زمینه وظیفه ای ندارد اما باید نسبت به حال این بافت تاریخی فکری کند چراکه اگر به آن رسیدگی نکنیم با فاجعه عظیم تخریبش روبرو می شویم.

بی توجهی به شرایط عصارخانه شیخ بهایی اما آن قدر ادامه پیدا کرد که محمد آقاجانی، معمار و کارشناس ارشد بازسازی به تازگی و حین بازدید از محلۀ جماله، متوجه ریزش سقف ورودی آن شد. آقاجانی با اشاره به اهمیت عصارخانه ها گفت: عصارخانه ها بناهایی با معماری عملکردی هستند که اوج احداث آن ها در اصفهان در زمان صفویه بوده است. روغن بیش از هفتاد دانه در این مکانِ خاص گرفته می شده و برای روشنایی پی سوزهای مسجد جامع عتیق اصفهان یا مصرف غذایی و درمانی مردم به کار می رفته است. هندسه و تزیینات و معماری عصارخانه ها خاص خودشان بوده و اکنون با پدید آمدن دستگاه های فلزی روغن گیری، این معماری کارگاهی قدیمی نادیده گرفته شده است.

وی اضافه نمود: این عصارخانه به لحاظ سلسله مراتب عملکرد و ساختار هندسی بسیار شکیل و زیبا و ارزشمند است. ساختار عصاری اعم از سنگ ها و سکوهای آن نیز هنوز موجود است اما به خاطر خشت و گلی بودن بنا آسیب های بسیاری به آن واردشده و من به تازگی متوجه ریزش یکی از طاق های ورودی این بنا شدم. متأسفانه در اصفهان گردی اخیرم تخریب های زیادی دیدم و افسوس خوردم. یکی از طاق های بازارچه علی قلی آقا هم ریخته و مدل این طاق ها به گونه ای است که اگر یکی از آن ها تخریب و به حال خود رها گردد، سایر طاق ها هم آسیب می بیند. سقف های فرو نریختۀ عصارخانۀ جماله (یا شیخ بهایی) نیز احتیاج به بازسازی دارند، اما در قسمت ورودی تقریباً یک چهارم طاق ریخته و خطرناک است به طوری که اولین بارندگی اوضاع این بنای خشت و گلی را به مراتب بدتر می نماید.

آقاجانی می افزاید: عصارخانۀ جماله در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسیده و در جوار حمام شیخ بهایی و خانۀ مرحوم عباس بهشتیان قرار داد. بنای این عصارخانه از عصارخانۀ شاهی که به همت شهرداری اصفهان خریده و احیاشده، نفیس تر و فاخرتر است و امیدوارم هر چه سریع تر بازسازی و احیای این بنا نیز در دستور کار قرار گیرد.

او خاطرنشان می نماید: با گذری در شهرهای تاریخی می توان متوجه علاقۀ مردم آن شهر به حفظ بافت تاریخی شان شد. متأسفانه در اصفهان حجم تخریب ها بسیار بالاست و این اتفاق نمی افتد مگر در سایۀ غفلت مردم و مسئولان.

ناصر طاهری, معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث استان اصفهان نیز در این باره گفت: عصارخانۀ جماله یک بنای ثبت ملی شده و ارزشمند است که میراث فرهنگی با وجود سختی های فراوان توانسته بخش اعظمی از آن را تحت تملک خود دربیاورد و از وارثان بسیار این عصارخانه بخرد. قسمتی از آن اما هنوز خریداری نشده و در دست یک نفر مانده که به حرمت اینکه سال ها مالک این بنا بوده و از آن نگه داری نموده، ما همچنان بنا را در اختیارش گذاشته ایم و از آن مراقبت می نماید. مدتی پیش ما در بازدیدهای دوره ای متوجه سقف ورودی عصارخانه جماله شدیم که در حد احتیاج از آن برطرف خطر شد، اما طاق باید مجدداً اجرا گردد و ما برای بازسازی آن برنامه ریزی نموده ایم. اکنون چون بارندگی نیست خطری وجود ندارد.

ازآنجاکه میراث فرهنگی اصفهان از سال 1393 تا به امروز پیروز به بازسازی سقف تیرخانۀ این عصارخانه نشده و اکنون بازسازی و بازسازی سقف ورودی را هم باید به فهرست بلندبالای احتیاجهای این بنای ثبت ملی شده بیفزاید و به این دلیل که دستِ همواره تنگِ این اداره کل، قدرت خریدِ فوریِ اندک سهم مالک را از آن گرفته، شاید بهتر باشد شهرداری اصفهان که خود را نیز میراث دارِ شهر می نامد، به تذکر دو سال پیش عضو شورای شهر اعتنا و نسبت به خریداری سهم باقیماندۀ عصارخانه شیخ بهایی اقدام کند تا این بنا هر چه سریع تر و پیش از آغاز فصل پاییز بازسازی و در آینده ای نزدیک احیا گردد.

ما فقط دو عصارخانه در اصفهان داریم و حیف است که یکی از آن ها پیش چشم ما و در سایۀ سکوت ما و بی توجهی مسئولان وقت خراب گردد.

عصارخانۀ شیخ بهاییعصارخانۀ شیخ بهاییعصارخانۀ شیخ بهاییعصارخانۀ شیخ بهاییعصارخانۀ شیخ بهاییعصارخانۀ شیخ بهایی