اولین نقشه های دنیا، گنجینه های تاریخی - مجله جام جهان

نقشه ها فقط وسیله ای برای نمایش راحت داده ها و اماکن نیستند، بلکه آثار مهم تاریخی، فرهنگی و حتی هنری هستند. تعدادی از این نقشه ها در سال های اخیر بسیار مفید و موثر در شناخت امپراتوری ها و سرزمین های قدیمی بوده اند. برخی از نقشه ها در طول تاریخ منجر به وقوع برخی اختلافات ناخوشایند سیاسی شده اند. به طور خلاصه، این نقشه ها سبب به وجود آمدن دنیا امروز به صورتی که می بینیم شده اند.

هر نظری که در خصوص نقشه ها داشته باشید، این واقعیت غیرقابل انکار است که آن ها اطلاعات بسیار مهمی از تاریخ را در اختیار ما قرار داده اند. شاید نقشه ها توانایی نمایش زبان های از بین رفته یا نمایش جزئیات فرهنگی مانند موارد ناپسند اخلاقی از نظر مردم مثلا آمریکا را نداشته باشد، ولی تاریخ را به طور خلاصه به ما منتقل می نمایند. واضح است که اهمیت تفاوت های دینی، فرهنگی و حتی سیاسی در نقش دادن به دنیای امروز به مقدار اهمیت مرز های کشورها نبوده است.

در ادامه 10 نقشه مهم دنیا که در شکل گیری حکومت ها و دنیای امروز نقش بسزایی داشته اند را خواهید دید.

نقشه جغرافیای بطلمیوس ( 150 سال بعد از میلاد مسیح)

نقشه کلاودیوس بطلمیوس (Claudius Ptolemy) جز اینکه نقشه ای هنری و بسیار زیبا بود، اولین نقشه ای بود که از ریاضیات و هندسه استفاده شده بود تا از طریق مستطیل های رسم شده خواندن نقشه را تسهیل کند. جالب بود که عرض و طول جغرافیایی برای بیش از 8000 نقطه از دنیا در اروپا، آسیا و آفریقا در این نقشه نمایش داده شده بود که پایه و اساس تمام نقشه هایی است که امروزه در دسترس همگان نهاده شده است.

نقشه دنیا العدریسی ( AL-Idrisi )

الشریف العدریسی اولین نقشه برداری بود که برای شاه نرمن راجر دوم ( Norman King Roger II) کار می کرد و نقشه ای به زبان عربی (در سال 1154 میلادی) از منطقه ها یهودی، یونانی، مسیحی و اسلامی تهیه کرد. این نقشه شامل دو قسمت است؛ یکی قسمت بزرگ مرکزی و دیگری 70 قسمت کوچک و مجزا. برخلاف نقشه های دیگری که در آن موقع تهیه می شده اند، الشریف مکه را که در جنوب نهاده شده است، در بالای نقشه ترسیم نموده است. (آفریقا به صورت خشکی هلالی در بالای نقشه نشان داده شده است، شبه جزیره عربی هم در مرکز نقشه دیده می گردد.)

نقشه هرفورد (Hereford)

نقشه هرفور (در سال 1300 میلادی) که شکلی غم آلود دارد، در واقع دنیا را در زمان قرون وسطی نمایش می دهد. موردی که این نقشه را متمایز می نماید این مسئله است که این نقشه به مرور زمان تکمیل شده و اگر به جزئیات علاقه مند باشید، این نقشه بر اساس انجیل طراحی شده است و نه بر اساس واقعیت.

بهشت عدن (Garden of Eden) در بالای نقشه و در پایین آن ستون های هرکول (Pillars of Hercules) در جبل الطارق نهاده شده است.

نقشه کوون کون کانگیندو (Kwon Kuns Kangindo)

نقشه کانگیندو در سال 1400 میلادی و از طریق گروهی از منجمان آن موقع که تحت رهبری کوون کون کار می کردند، تهیه شده است. نکته جالب این نقشه پیش زمینه سیاسی آن است. این نقشه بر اساس ایدئولوژی سلطنتی طراحی شده و نقاط شمالی در بالای نقشه قرار دارند. دلیل این امر در تفکر آن موقع آسیای جنوبی نهفته است. زمانی که به امپراتور نگاه می کردند، باید به بالا یا شمال نگاه می کردند و زمانی که امپراتور به مردم نگاه می کرد مردم در پایین یا جنوب قرار داشتند.

نقشه دنیای والدسمولر (Waldseemuller)

نقشه والدسمولر در سال 1507 تهیه شده بود. آمریکا برای به به دست آوردن این نقشه 10 میلیون دلار هزینه کرد؛ پس می توان به اهمیت این نقشه پی برد. این نقشه از شاهزاده ای آلمانی خریداری شد و اولین نقشه ای بود که اقیانوس آرام و قاره ها و البته قاره آمریکا در آن نشان داده شده بود. این نقشه بسیار واضح است و والدسمولر این نقشه را به نام آمریگو وسپوجی (Amerigo Vespucci)، اولین شخصی که آمریکا را به عنوان سرزمینی حقیقی شناسایی کرد، نام نهاد.

نقشه دنیای ریبیرو (Ribeiro)

نقشه ریبیرو هم مانند نقشه کوون کون، یکی از اولین نمونه های نقشه های سیاسی است. در این نقشه فضای خشک و خالی بزرگی بین پرتغال و اسپانیا در نظر گرفته شده است. مورد جالب دیگر این است که به خاطر زنجیره ای بودن جزایر مالدیو در آن موقع نام مولوکاس (Moluccas) بر آن گذاشته شده بود. خلاصه اینکه بین این دو کشور قراردادی امضا شد و این جزایر را که به تازگی کشف شده بودند، در سال 1494 بین دو کشور تقسیم کردند. در آن موقع ریبیرو برای شاه اسپانیا کار می کرد و جزایر اسپایس (Spice Islands) را در نقشه در طرف اسپانیا رسم کرد. اصل ماجرا این بود که این جزایر در سهم پرتغال قرار داشت، ولی در آن روزها اگر کسی با شاه مخالفت می کرد، سر خود را از دست می داد.

نقشه دنیای مرکاتور (Mercator)

بدون شک ژرارد مرکاتور (Gerardus Mercator) یکی از مهم ترین نقشه برداران در تاریخ دنیا بوده است. او اولین کسی بوده است که کوشش نموده، انحناهای زمین را به خوبی روی نقشه (در سال 1569 میلادی) بکشد. او در طول زندگی خود مظنون به ارتداد بود و در قرن بیستم به خاطر این موضوع مورد اذیت نهاده شد. دریانوردان اروپایی برای جهت یابی از این نقشه استفاده می کردند، نقشه مرکاتور امروزه هم استفاده می گردد.

نقشه دنیای اطلس بلای (Blaeus Atlas)

تحت حمایت شرکت هلندی هند شرقی، تعداد زیادی نقشه به سبک باروک تهیه شده که یکی از این نقشه ها، نقشه اطلس بلای است. موردی که این نقشه را از بقیه نقشه ها متمایز می نماید، تفاوت سبک نقشه است و اینکه کره زمین در مرکز دنیا هستی نهاده شده است.

در زمانی که این نقشه تهیه می شد (سال 1662)، فقط پنج سیاره برای انسان ها شناخته شده بود. خورشید هم در این نقشه ها در مرکز کیهان و در بالای نقشه نهاده شده است. امروزه می دانیم که این تفکر کاملا غلط است، به هر حال هنوز هم تماشا این نقشه های هنری لذت بخش است.

پروژه گال پیتر (Gall-Peter)

نقشه گال پیتر، دنیا را به کلی تغییر داد و نقشه مرکاتور را از رده خارج کرد. در سال 1973 یک آلمانی با نام آرنو پیترز (Arno Peters) تصمیم گرفت که نقشه مرکاتور را که مرکزیتش اروپا بود به چالش بکشد. او قصد داشت که هر قاره را با مساحت واقعی نشان دهد، به همین دلیل است که در نقشه او نسبت به نقشه مرکاتور، مساحت قاره آفریقا بزرگ تر دیده می گردد، زیرا این قاره واقعا از اروپا بزرگ تر است. درست است که این نقشه هم به طور کامل صحیح نیست و به دلیل نمایش کره گرد روی کاغذ دو بعدی مقداری خطا و انحراف ریاضی دارد، ولی در هر حال کوشش شده است که جانب صداقت در آن رعایت گردد.

گوگل ارث (Google Earth)

گوگل ارث کامل ترین نقشه ای است که تا به امروز تهیه شده (در سال 2005 تهیه شد) و می توان به یاری آن از زمین به آسمان و اقیانوس رفت. تمام نرم افزارها از نرم افزار سلامتی روی گوشی گرفته تا نرم افزار سفارش آژانس از این گوگل ارث استفاده می نمایند. امروزه وسایل حمل و نقل هم بسیار توسعه پیدا نموده اند و به یاری گوگل ارث بعد دیگری از نقشه ها در دسترس همگان نهاده شده است.