راز نوارهای راه راه بدن گورخرها - مجله جام جهان

گورخرها در بسیاری از کشورهای دنیا نماد حیات وحش هستند، شگفتی های زیادی درباره حیات شان وجود دارد و محققان معتقدند جلب توجه عموم مردم به جذابیت های زندگی آنها به حفظ حیات و گونه آسیب پذیر آنها و دیگر گونه های حیات وحش یاری می نماید.

جالب است بدانید با وجود بسیاری از پیشرفت های به دست آمده در زیست شناسی، هنوز برای پاسخ به پرسش ساده ای نظیر این که چرا گور خرها راه راه هستند، ده ها پاسخ و اما و اگر مطرح می گردد و جواب سرراستی نداریم! در این رابطه آزمایش های متعدد و متنوعی اجرا شده است.

از جمله در بهمن 1397 در یک محوطه نگهداری اسب در انگلیس، آزمایش جالبی انجام شد. گروهی از زیست شناسان از دانشگاه کالیفرنیا و همکاران شان در انگلستان، سعی کردند علت وجود نوارهای راه راه روی بدن گورخرها را آنالیز نمایند.

آنها برای انجام آزمایش علمی، چند اسب اهلی را در منطقه لیوری هیل لباس راه راه پوشاندند و آنها را در کنار گورخرهای واقعی مورد مطالعه قرار دادند. حدس می زنید نتیجه چه شد؟!

تیم کارو، کارشناس محیط زیست از دانشگاه سنت اندروز تقریبا دو دهه است به مطالعه نوارهای گورخرها می پردازد. برای او بودن در میان گله ای نسبتا رام از گور خرها فرصت نادری برای مشاهده آنها از نزدیک بود.

کارو می گوید این که گورخرها چرا و چگونه دارای نوارهای سیاه و سفید شده اند سؤالی است که بیش از یک قرن است دانشمندان به آنالیز آن پرداخته اند. آنها دست کم 18دلیل برای راه راه بودن گورخرها مطرح نموده اند؛ از استتارنماینده یا هشداردهنده بودن رنگ ها گرفته تا شرحات خلاقانه تری مانند برخورداری گورخرها از یک ویژگی منحصر به فرد همانند اثر انگشت که به شناسایی آنها یاری می نماید.

نوارها و محافظت از نیش حشرات

مگس هایی که نیش می زنند و خون را می مکند تهدید مشترکی برای حیوانات آفریقا به شمار می آیند. خرمگس ها و مگس های تسه تسه، همچنین بیماری هایی مانند بیماری خواب، بیماری اسب آفریقایی و آنفلوآنزای اسبی که می تواند کشنده باشد را منتقل می نمایند.

موهای نازک گورخر مانع کوچکی در برابر گزش مگس ها ایجاد می نماید. اما در تجزیه و تحلیل مواد غذایی مورد استفاده مگس ها هیچ اثری از خون گورخر پیدا نشد.

تقریبا یک قرن است که شواهد و مدارک عینی و آزمایش های متعددی که با مدل های بی جان اجرا شده نشان داده اند مگس ها به نشستن روی سطوح راه راه تمایلی ندارند.

در مطالعه ای که سال 2014 انجام شد، کارو و همکارانش شواهد و مدارک گسترده ای در این رابطه به دست آوردند. آنها داده هایی در زمینه آب وهوا، حضور شیر و اندازه گله گورخر گردآوری و این عوامل را با نوارهای گورخرهای ساکن در منطقه مقایسه کردند. طبق گفته کارو، نوارهای گورخرها در محیط هایی که برای زندگی خرمگس ها مناسب تر هستند، برجسته ترند.

یافته های یک مطالعه

کارو می گوید: مطالعه سال 2014 واقعا چیزهای قابل توجهی به ما نشان داد. ما همچنین هیچ گونه شواهدی که سایر فرضیه ها را تایید کند پیدا نکردیم.

تحقیقاتی که اوایل سال 2014 در هیل لیوری انجام شد، یافته های جدیدی را در این زمینه تعیین کرد. محققان خرمگس ها را در اطراف گورخرها و اسب ها مشاهده کردند.

خرمگس ها به یک اندازه در اطراف گورخرها و اسب ها مشاهده شدند، اما تعداد مگس هایی که روی گورخرها یا اسب هایی که نقش های راه راه داشتند می نشستند به مراتب کمتر بود. مگس ها سعی می نمایند روی نوارها فرود بیایند، اما از آنجا که به طور معمول روی سطوح صاف و بدون راه راه فرود می آیند نمی توانند روی بدن گورخرها بنشینند و بنابراین از کنار آنها عبور می نمایند.

کارو می گوید: به نظر می رسد مگس ها سطح سیاه و سفید را نقطه فرود خوبی به حساب نمی آورند . به گفته کارو، اعضای تیم او روی داده های بسیار زیادی که از فیلم های نزدیک شدن مگس ها با الگوهای مختلف به دست آمده و هنوز منتشر نشده ، کار می نمایند تا بفهمند چگونه نوارهای سیاه و سفید در فرود مگس ها اختلال ایجاد می نمایند.

دنیل روبنشتاین، زیست شناس تکاملی و همکارانش از دانشگاه پرینستون نیز در کوشش برای پاسخ به این سوال با یاری واقعیت مجازی هستند.

تنظیم دمای بدن

با این حال، این شرح که نوارهای بدن گورخرها از نشستن انگل ها روی بدن آنها جلوگیری می نماید برای بعضی دیگر از محققان ازجمله آلیسون کاب، تکنیسین بازنشسته آزمایشگاه حیوانات، و استفان کاب، جانورشناس دانشگاه آکسفورد انگلستان قانع نماینده نیست. آنها بر این باورند نوارهای گورخر در درجه اول نقش تنظیم دمای بدن حیوان را به عهده دارند.

آلیسون درعین حال که با یافته های کارو موافق است، بر این باور است که جلوگیری از گزش مگس بسیار کم اهمیت تر از آن است که بتواند عاملی برای تکامل نوارها روی بدن گورخر باشد. کاب می گوید: همه گورخرها باید از گرم شدن زیاد بدن شان پرهیز نمایند، اما گزش مگس ها فقط در نقاط خاصی از بدن آنها و در زمان های خاصی از سال اتفاق می افتد و به هیچ وجه به اندازه گرم شدن زیاد بدن، تهدیدی قطعی یا مکرر نیست.

نوارها چگونه باعث خنک شدن گورخر می شوند؟

تنظیم تعادل دمایی بدن از دیرباز توسط دانشمندان به عنوان کارکردی برای نوارهای گورخر مطرح شده است. ایده اصلی این است که نوارهای سیاه در هنگام صبح، گرما را جذب و گورخرها را گرم می نماید. اما نوارهای سفید نور را بیشتر منعکس می نماید و بنابراین می تواند به خنک شدن گورخرها یاری کند.

این خنک شدن برای گورخرها حیاتی است زیرا آنها ساعت ها زیر آفتاب داغ در حال چرا هستند. این استدلال به ظاهر ساده، تاحدودی مورد قبول محققان قرار گرفته است.

کارو و تیمش همپوشانی فضایی ضعیفی را بین الگوی نوارها و حداکثر دما مشاهده کردند. یک سال بعد، مطالعه ای درمورد گورخرهای دشتی که پرتعدادترین گونه پراکنده از شرق تا جنوب آفریقاست در دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس انجام شد.

در این مطالعه با استفاده از مدل سازی فضایی، نشان داده شد در مناطق گرم تر که نور خورشید شدیدتر است می توان الگوهای نواری قوی تری پیدا کرد. مطالعه دیگری که سال 2018 انجام شد نشان داد آب در بشکه هایی که نوارهایی روی آنها نقاشی شده خنک تر از آب بشکه های بدون نوار است اما روبنشتاین می گوید این آزمایش، نمونه های بسیار کم و تغییرات بسیار زیادی در داده ها داشته است.

در عوض او معتقد است مطالعه ای که تیمش با تعداد زیادی بطری آب انجام دادند نشان می دهد وجود نوارها به خنک تر بودن آب یاری می نماید. روبنشتاین با استناد به داده های منتشر نشده می گوید اعضای تیمش دمای سطح بدن حیوانات را در گله های مختلط آنالیز نموده و دریافته اند دمای بدن گورخرها نسبت به حیوانات دیگری که روی بدن شان نوارهای سیاه و سفید ندارند چند درجه خنک تر است.

گورخرها هم مانند اسب ها با تعریق خنک می شوند

در ادامه مطالعات قبلی، آنالیز های بیشتر نشان داد بشکه ها و بطری ها شرح دهنده مکانیسم خنک نماینده بدن گورخر نیست و استفاده از آن در مطالعاتی که برای شرح کامل کارکرد نوارهای گورخر انجام می شو د ممکن است بسیار ساده انگارانه باشد.

گورخرها هم مانند اسب و انسان، با عرق کردن خنک می شوند. تبخیرشدن عرق از سطح بدن گرمای زیادی می گیرد. اما تبخیر باید سریع اتفاق بیفتد وگرنه عرق به دام می افتد و حیوان را مانند یک سونای عظیم، عایق بندی می نماید.

بدن اسب ها و گورخرها دارای پروتئینی به نام لاترین است که با یاری به پخش شدن عرق تا نوک موهای بدن، سطح قرارگیری عرق در معرض هوا و تبخیر آن را افزایش می دهد.

در ماه ژوئن سال گذشته میلادی، آلیسون کاب و استفان کاب، در مجله تاریخ طبیعی نوشتند: در ساعات گرم تر روز، دمای نوارهای سیاه روی بدن گورخر 12تا 15 درجه سانتیگراد بالاتر از دمای نوارهای سفید است. این دو دانشمند معتقدند اختلاف دمای پایدار بین نوارها باعث می گردد جریان هوای ملایمی در اطراف بدن حیوان ایجاد گردد.

این محققان همچنین دریافته اند موهای روی نوارهای سیاه در اوایل صبح و ظهر می ایستند. این موهای ایستاده می توا ند گرمای ملایم صبحگاهی را به دام بینداز د و در هنگام ظهر تبخیر عرق را آسان کند.

علامت سوالی که همچنان باقی است

با وجود مطالعاتی که استتارنماینده بودن پوشش راه راه گورخرها را نفی می نمایند، روبنشتاین همچنان در حال کار بر روی فرضیه شکار است. از نظر او آزمایش این فرضیه سخت تر از سایر فرضیه هاست.

روبنشتاین خاطرنشان می نماید در مطالعات قبلی، فقط روی گیج نماینده بودن نوارها برای شکارچیان انسانی کار شده است نه درمورد شکار توسط شیرها. وی معتقد است ما نمی دانیم شیرها چقدر در حملات شان به گورخرها پیروز هستند.

تیم روبنشتاین درحال مطالعه روی نحوه حمله شیرها به موجودات راه راه و بدون راه راه است. به نظر می رسد پاسخ به این سؤال که چرا گورخرها دارای نوار هستند کار چندان آسانی نیست و همچنان نیازمند تحقیق و مطالعه بیشتر است.

یگانه گونه راه راه دنیا

گور خر همراه اسب و الاغ، عضو جنس اکوس (Equus) است. سه گونه موجود از گورخر که در شرق و جنوب آفریقا زندگی می نمایند و دارای پوششی از موهای تیره با نوارهایی از موهای سفید و بدون رنگدانه هستند، تنها گونه های راه راه دنیا به شمار می آیند.

الگوی نوارها و شدت آنها در گونه های مختلف گورخرها و نیز در میان گورخرهای ساکن در مناطق مختلف متفاوت است. درنظر دریافت تفاوت هایی که راه راه ها با هم دارند در کنار چالش هایی که گورخرها در محیط زندگی شان با آنها روبه رو هستند، به درک ما از کارکرد نوارهای راه راه یاری می نماید.

با وجود این که هنوز درباره منشأ و کارنمودهای دقیق نوارهای گورخر در میان دانشمندان بحث وجود دارد، کوشش های اخیر آنها بیشتر روی سه احتمال متمرکز بوده است: محافظت از نیش حشرات، تنظیم دمای بدن و محافظت در مقابل شکارچیان.

نوارها پوششی استتارنماینده هستند؟

کارو درمورد آخرین فرضیه ای که برای علت راه راه بودن گورخر ها مطرح شده (یعنی محافظت از حیوان در مقابل شکارچیان) تردید دارد. او در سال 1395/ 2016 شواهد زیادی ارائه کرد که استفاده گورخرها از نوارهای خود برای مخفی شدن یا سردرگم کردن شکارچیان را نفی می کرد. ازجمله این شواهد این بود که گورخرها بیشتر وقت خود را در مراتع باز می گذرانند؛ جایی که نوارها نمی تواند استتارنمایندگی خوبی داشته باشد.

این نوارها فقط در جنگل ها از قابلیت استتارنمایندگی برخوردار هستند. اما برخلاف انتظار، گورخرها زمان زیادی را در جنگل ها سپری نمی نمایند. افزون بر این گورخرها بیشتر از آن که خود را در مقابل تهدید استتار نمایند، از تهدید فرار می نمایند. از سوی دیگر به نظر می رسد شیرها هم مسئله ای زیادی در شکار گورخرها ندارند.

مترجم: یاسمین مشرف - دانش / روزنامه خبرنگاران

منبع: BBC