چرا کتاب های چاپی هنوز زنده اند؟ دلایل علمی و روانشناختی محبوبیت نسخه های فیزیکی - مجله جام جهان

1- کتاب های چاپی حافظه و یادگیری را تقویت می نمایند

مطالعات نشان داده اند که خواندن از روی کاغذ نسبت به صفحه نمایش دیجیتال تأثیر بهتری بر حافظه بلندمدت (Long-term memory) دارد. محققان معتقدند که وقتی افراد یک کتاب فیزیکی را در دست دارند، اطلاعات را بهتر دسته بندی نموده و موقعیت صفحات در فکرشان باقی می ماند. بعلاوه، فرایند ورق زدن صفحات به ایجاد نقشه شناختی (Cognitive Mapping) در فکر یاری می نماید، که باعث افزایش توانایی یادگیری و به خاطر سپردن اطلاعات می گردد. در مقابل، متن های دیجیتال به علت اسکرول شدن و عدم وجود مرجع فیزیکی (Physical Reference)، کمتر در فکر تثبیت می شوند. به همین علت دانش آموزان و محققان هنگام مطالعه منابع درسی همچنان ترجیح می دهند از نسخه های چاپی استفاده نمایند.

2- تجربه لمسی کتاب فیزیکی باعث افزایش لذت مطالعه می گردد

حس لامسه (Tactile Sensation) نقش مهمی در درک و تجربه ما از اشیا دارد. وقتی فردی یک کتاب فیزیکی را در دست دارد، وزن و بافت صفحات احساس واقعی تری به او می دهد. این تجربه لمسی منجر به تعامل احساسی عمیق تر با متن می گردد. تحقیقات نشان می دهند که خواندن از روی کاغذ می تواند باعث افزایش توجه و تمرکز (Attention & Focus) گردد، زیرا خواننده به طور ناخودآگاه ارتباط بیشتری با متن برقرار می نماید. در مقابل، صفحه نمایش های دیجیتال معمولاً حس سردی دارند و تجربه خواندن را مکانیکی و کم احساس می نمایند. به همین علت، بسیاری از افراد هنگام مطالعه نسخه های چاپی احساس آرامش و رضایت بیشتری دارند.

3- مطالعه کتاب های چاپی به کاهش خستگی چشم یاری می نماید

مطالعه طولانی مدت از روی صفحه نمایش می تواند باعث خستگی چشم (Eye Strain) گردد. نور آبی ساطع شده از موبایل، تبلت و لپ تاپ، باعث تحریک شبکیه چشم شده و مسائلی مثل خشکی چشم (Dry Eye), سردرد و کاهش تمرکز را در پی دارد. در مقابل، خواندن از روی کاغذ فشار کمتری بر چشم ها وارد می نماید و به علت کنتراست طبیعی (Natural Contrast) بین جوهر و کاغذ، تجربه ای آرامش بخش تر را فراهم می نماید. این مسئله به ویژه برای کسانی که زمان زیادی را صرف مطالعه می نمایند، مانند دانشجویان و محققان، اهمیت زیادی دارد. از همین رو، پزشکان توصیه می نمایند برای مطالعه طولانی مدت، کتاب های چاپی انتخاب شوند.

4- کتاب های چاپی احساس نوستالژی و ارزش احساسی دارند

یکی از دلایل مهمی که مردم هنوز هم به نسخه های چاپی علاقه دارند، احساس نوستالژیک (Nostalgic Feelings) و ارزش احساسی کتاب های فیزیکی است. بسیاری از خوانندگان با کتاب های چاپی خاطرات شیرین دارند، از بوی خاص کاغذ گرفته تا لذت جمع آوری کتاب (Book Collecting) و چیدن آن ها در قفسه های کتابخانه شخصی. این احساسات مثبت باعث می گردد که حتی در دنیای دیجیتال، همچنان کتاب های چاپی ارزشمند باقی بمانند. علاوه بر این، هدیه دادن کتاب چاپی احساس خاصی به همراه دارد، زیرا یک شیء فیزیکی است که می توان آن را لمس کرد و به یادگار نگه داشت.

5- کتاب های چاپی تمرکز بیشتری نسبت به کتاب های دیجیتال ایجاد می نمایند

مطالعات نشان داده اند که کتاب های فیزیکی تمرکز بیشتری نسبت به نسخه های دیجیتال ایجاد می نمایند. هنگام خواندن از روی موبایل یا تبلت، حواس پرتی دیجیتال (Digital Distraction) مانند پیغام های ناگهانی، نوتیفیکیشن ها و امکان جابجایی سریع بین برنامه ها، باعث کاهش تمرکز عمیق (Deep Focus) می گردد. در مقابل، کتاب های چاپی یک تجربه مطالعه متمرکز و بی وقفه (Undistracted Reading Experience) را فراهم می نمایند. بعلاوه، افرادی که کتاب های چاپی می خوانند، حس غرق شدن در داستان (Immersion in Story) را بیشتر تجربه می نمایند، زیرا هیچ عامل خارجی برای قطع کردن توجه آن ها وجود ندارد.

6- کتاب های چاپی حس مالکیت واقعی و رضایت بیشتری ایجاد می نمایند

داشتن یک کتاب فیزیکی حس خاصی به خواننده می دهد که نسخه های دیجیتال نمی توانند آن را ایجاد نمایند. وقتی فرد یک کتاب چاپی را خریداری می نماید، آن را به عنوان یک دارایی واقعی در اختیار دارد، برخلاف نسخه های دیجیتال که فقط به صورت مجازی در یک دستگاه ذخیره می شوند. حس مالکیت فیزیکی باعث افزایش احساس ارزشمندی (Sense of Value) و توجه بیشتر به کتاب می گردد. این مسئله به ویژه برای کتاب هایی که فرد به آن ها علاقه زیادی دارد یا میخواهد بارها آن ها را بخواند، اهمیت بیشتری پیدا می نماید. تحقیقات نشان داده اند که داشتن یک کتاب چاپی در کتابخانه شخصی باعث ایجاد ارتباط احساسی (Emotional Connection) قوی تری با محتوا می گردد. بعلاوه، بسیاری از افراد از لذت جمع آوری کتاب (Book Collecting) و ایجاد یک کتابخانه فیزیکی در خانه خود لذت می برند. علاوه بر این، نسخه های دیجیتال ممکن است به علت مسائل فنی یا از دست رفتن حساب کاربری حذف شوند، اما کتاب های چاپی همواره در اختیار فرد باقی می مانند. لمس کردن کتاب و تماشا آن در قفسه ها یک حس واقعی و ملموس ایجاد می نماید که تجربه ای منحصربه فرد است. بعلاوه، خوانندگان معمولاً توجه بیشتری به کتاب هایی که به صورت فیزیکی در اختیار دارند، نشان می دهند. این مسئله به افزایش مقدار خواندن و تعامل بهتر با محتوای کتاب یاری می نماید.

7- خواندن کتاب چاپی استرس را کاهش می دهد

مطالعات نشان داده اند که خواندن از روی کاغذ می تواند به مقدار قابل توجهی سطح استرس را کاهش دهد. وقتی افراد یک کتاب فیزیکی را می خوانند، ورق زدن صفحات و تمرکز روی متن می تواند اثر آرام بخشی (Calming Effect) بر فکر داشته باشد. در مقابل، استفاده از دستگاه های دیجیتال معمولاً با استرس تکنولوژیکی (Tech Stress) همراه است، زیرا نور صفحه، پیغام های ناگهانی و نوتیفیکیشن ها می توانند فکر را در حالت تنش نگه دارند. خواندن از روی کاغذ، برخلاف مطالعه دیجیتال، فکر را از وابستگی به تکنولوژی دور می نماید و اجازه می دهد که فرد در دنیای داستان یا اطلاعات کتاب غرق گردد. این فرآیند باعث کاهش ضربان قلب (Lower Heart Rate) و ایجاد احساس آرامش فکری (Mental Relaxation) می گردد. بعلاوه، خواندن یک کتاب چاپی قبل از خواب می تواند باعث خواب راحت تر گردد، زیرا بر خلاف صفحه نمایش های دیجیتال، نور آبی ندارد و فراوری ملاتونین (Melatonin - هورمون خواب) را مختل نمی نماید. این مسئله مخصوصاً برای افرادی که از اضطراب یا بی خوابی رنج می برند، اهمیت ویژه ای دارد. در نتیجه، استفاده از نسخه های چاپی می تواند روشی مؤثر برای کاهش استرس روزانه باشد.

8- کتاب های چاپی درک بهتری از ساختار و محتوا ایجاد می نمایند

یکی از مزایای مهم کتاب فیزیکی این است که به خوانندگان یاری می نماید تا درک بهتری از ساختار و ترتیب محتوای کتاب داشته باشند. هنگام مطالعه یک کتاب چاپی، افراد می توانند به طور فیزیکی موقعیت بخش های مختلف کتاب را احساس نمایند، که این موضوع در ایجاد یک تصویر فکری (Mental Mapping) از محتوا مؤثر است. به عنوان مثال، خوانندگان معمولاً به خاطر می آورند که یک مطلب خاص در سمت راست یا چپ یک صفحه معین قرار داشته است. این توانایی برای یادگیری عمیق تر (Deep Learning) و درک بهتر اطلاعات حیاتی است، به خصوص در کتاب های علمی و دانشگاهی. در مقابل، در کتاب های دیجیتال، اسکرول کردن صفحه و نبودن نقطه مرجع فیزیکی (Physical Reference Point) باعث می گردد که فرد نتواند به راحتی به بخش های خاصی که قبلاً خوانده است، برگردد. تحقیقات نشان داده اند که افراد هنگام خواندن از روی کاغذ، اطلاعات را بهتر دسته بندی نموده و در فکر خود یک چارچوب منطقی از کتاب ایجاد می نمایند. این موضوع برای خوانندگان کتاب های درسی، رمان های پیچیده، و مقالات تحقیقی اهمیت بیشتری دارد. بعلاوه، امکان یادداشت نویسی و حاشیه نویسی روی صفحات کتاب به فهم بهتر مطالب یاری می نماید. این مزایا نشان می دهند که چرا بسیاری از افراد همچنان به نسخه های چاپی برای مطالعه متون عمیق و آموزشی علاقه دارند.

9- کتاب های چاپی به حفظ فرهنگ و هنر یاری می نمایند

نسخه های چاپی نه تنها یک ابزار مطالعه هستند، بلکه بخشی از فرهنگ و هنر (Culture & Art) هر جامعه محسوب می شوند. طراحی جلد، نوع کاغذ، فونت، و حتی نحوه صحافی یک کتاب می تواند ارزش فرهنگی خاصی داشته باشد که در نسخه های دیجیتال از بین می رود. بسیاری از کتاب های چاپی دارای چاپ های ویژه (Special Editions)، تصاویر هنری، و طراحی های منحصر به فرد هستند که برای کلکسیونرها و علاقه مندان به کتاب های خاص اهمیت دارند. علاوه بر این، چاپخانه ها و ناشران سنتی (Traditional Publishers) نقش مهمی در حفظ کیفیت و ارزش محتوایی کتاب ها ایفا می نمایند. کتاب های چاپی به عنوان بخشی از میراث فرهنگی (Cultural Heritage) باقی می مانند و می توانند نسل ها به نسل های بعدی منتقل شوند. در حالی که یک فایل دیجیتال ممکن است به علت تغییرات فناوری از بین برود، اما یک کتاب فیزیکی همچنان پابرجا خواهد ماند. به همین علت، بسیاری از افراد کتاب های چاپی را به عنوان بخشی از هویت فرهنگی (Cultural Identity) و هنری خود نگه می دارند. بعلاوه، بسیاری از کتابخانه ها و موزه ها نسخه های چاپی نادر را برای حفظ تاریخ و فرهنگ نگهداری می نمایند. در نتیجه، کتاب های چاپی نه تنها برای خواندن، بلکه برای حفظ تاریخ، فرهنگ و هنر جوامع نیز ارزشمند هستند.

10- کتاب های چاپی استقلال بیشتری نسبت به فناوری دارند

در دنیایی که وابستگی به فناوری دیجیتال (Digital Technology) روز به روز بیشتر می گردد، کتاب های چاپی یک گزینه مستقل و بدون احتیاج به اینترنت یا برق هستند. وقتی یک فرد کتاب فیزیکی دارد، می تواند بدون نگرانی از خرابی باتری، مسائل نرم افزاری یا قطع شدن اینترنت، در هر زمان و مکان مطالعه کند. بسیاری از افراد در هنگام سفر، مطالعه در طبیعت، یا حتی در زمان قطعی برق، به کتاب های چاپی متکی هستند. این استقلال از فناوری باعث می گردد که تجربه خواندن پایدارتر (More Stable) و بدون اختلال باشد. در مقابل، نسخه های دیجیتال برای دسترسی احتیاجمند یک دستگاه خاص، اپلیکیشن های ویژه، و در بعضی موارد اتصال اینترنت هستند. بعلاوه، فرمت های دیجیتالی ممکن است به علت تغییرات نرم افزاری در آینده دیگر قابل خواندن نباشند، در حالی که یک کتاب چاپی همواره خواندنی خواهد بود. علاوه بر این، بعضی از مطالعات نشان داده اند که کاهش زمان استفاده از صفحه نمایش و جایگزینی آن با مطالعه از روی کاغذ می تواند به بهبود سلامت روان و کاهش اعتیاد به فناوری (Tech Addiction) یاری کند. بنابراین، داشتن نسخه های چاپی یک راه حل مناسب برای دور شدن از وابستگی بیش از حد به فناوری و لذت بردن از مطالعه واقعی است.

مطالعه بیشتر

مطالب مرتبط:

یک بحث تکراری: کتاب های کاغذی یا کتابخوان های الکترونیک

یک پژوهش تازه نشان می دهد که استفاده از کاغذ و قلم برای تثبیت حافظه و مطالعه، بسیار بهتر از استفاده از گوش و تبلت حتی مجهز به قلم های دیجیتال است

انتخاب سخت: کتاب کاغذی یا کتاب صوتی؟ آنالیز نتایج یک پژوهش در این مورد