رو در رو با اصغر فرهادی در غیاب فرهادی، تغییری که در کتاب اعمال نشد - مجله جام جهان

استعدادهای قدر آفرینش های ادبی به سمت سینما کوچ می کنند

در ابتدای این مراسم فرهاد توحیدی رییس هیات مدیره خانه سینما با اشاره به اینکه موضوع این کتاب بسیار مهم است، گفت: یک سمت این کتاب مهمترین کارگردان ایرانی سال های اخیر و سمت دیگر آن یکی از مهمترین انتشارات بزرگ کشور یعنی انتشارات روشنگران است که با وجود مسائل زیادی که در حوزه نشر وجود دارد و بدون توجه به مسائل مالی در حوزه مطالعات سینمایی آثار بسیاری را منتشر کرده است.

وی با اشاره به آمار پایین تیراژ کتاب در کشور، توضیح داد: ادبیات سینمایی به گمان ما اهالی خانه سینما با رشد و اقبال بالایی نسبت به دیگر ادبیات ها در ایران همراه بوده است، چرا که خودآگاهی در حوزه سینما سبب شده تا بار حوزه مطالعات نظری و نقش پیشتازی ادبیات در دهه های 40 و 50 بر دوش سینمای ایران بیفتد. این باعث خوشحالی و افتخار ما سینماگران است که استعدادهای اول آفرینش های ادبی در ایران به سمت سینما کوچ می کنند و سینما این فرصت را دارد که با چنین استعدادهایی غنی گردد.

توحیدی ادامه داد: در مورد این کتاب باید بگویم اتفاق خوبی است. تقارن انتشار این کتاب با هفت فیلمنامه فرهادی را به فال نیک می گیریم. میهن دوست هم جزو ذخایر انقلاب در خانه سینما است. هم نویسنده و هم کسی که مورد گفتگو است و هم انتشارات این کتاب برای ما مهم است. در واقع 3 عنصر اصلی این کتاب از آدم های مهم و تاثیرگذار به شمار می فرایند.

فرهادی نام ایران را بر سر زبان ها انداخت

در ادامه این نشست، شهلا لاهیجی مدیر انتشاران روشنگران گفت: ما از اهالی فرهنگ و قلم هستیم و بیشتر شما از اهالی تصویر و صحنه هستید، اما می بینید چطور با هم تلفیق شده ایم. شما از ما خوش شانس تر هستید چرا که شما خانه سینما دارید و ما هیچ خانه ای نداریم. من در هفته ای که گذشت آدم بسیار خوشبختی بودم، چرا که توانستم 2 برنامه رونمایی کتاب را برگزار کنم.

وی ادامه داد: من ناشر هر اثری در حوزه سینما نیستم، من 27 سال است که ناشر آثار بیضایی هستم، همچنین انتشار آثار بسیار برجسته در حوزه فیلمنامه و نمایشنامه را در کارنامه خود دارم. امشب برای من افتخاری است که از شخصی صحبت می کنم که در یک موقعیت بسیار حساس نام ما را در حوزه فرهنگ برسر زبان ها انداخت. ما گاهی نیازمند این آبرومندی هستیم و بی شک لایق چنین آبرومندی هستیم.

لاهیجی بیان نمود: اصغر فرهادی با دریافت اسکار این شانس را به ما داد تا در چنین شرایطی بگوییم که هستیم، همچنین از اسماعیل میهن دوست برای نگارش این کتاب تشکر می کنم.

معرفی شکل نوین سینمای اجتماعی توسط فرهادی

جواد طوسی منتقد سینما در ادامه این مراسم گفت: در سینمای ایران بعد از انقلاب افرادی مانند غلام حیدری گفتگوی طولانی با ساموئل خاکیچیان داشت، همچنین طالبی نژاد نیز با ناصر تقوایی و رضا درستکار با بهمن فرمان آرا مصاحبه داشته اند. لزوم استمرار چنین گفتگوهایی به شدت احساس می گردد، البته استمرار این گفتگوها تابع شرایط فرهنگی و مطبوعاتی در کشور است. یکی از نکاتی که در این اثر بسیار مهم است، سوژه، نحوه ورود به مصاحبه و محرم شدن با مصاحبه شونده است.

وی ادامه داد: ارتباط برقرار کردن با فردی مانند اصغر فرهادی که از حالت بومی به یک شخصیت جهانی تبدیل شده است، کمی متفاوت است، در ابتدا با فرهادی می توانستیم برای مصاحبه راحت تر ارتباط برقرار کنیم، اما بعد او برای خود دستیار انتخاب کرد تا از طریق این دستیار بتوانیم با فرهادی ارتباط داشته باشیم، که البته هر از چند گاهی این دستیارها نیز تغییر می کنند.

این منتقد سینما بیان نمود: ای کاش گفتگوهای اصغر فرهادی در این کتاب به خصوص برای فیلم های اولش که در سال 84 گرفته شده بازنگری می شد. همچنین از نظر من یکی از بهترین فیلم های فرهادی پایکوبی در غبار است که می توانست گفتگوی این فیلم ها در کتاب بیشتر باشد.

وی تاکید کرد: فرهادی پل ارتباطی تاریخی در مقطع حساس است که شکل نوینی از سینمای اجتماعی را معرفی می کند. سه گانه اصغر فرهادی که سنگ بنای آن با چهارشنبه سوری گذاشته شده است، نوع خاصی از سینمای اجتماعی است که مورد طبیعت بسیاری از فیلمسازان قرار گرفته و بسیاری از فیلمسازان این نگاه را مورد توجه قرار داده اند و این نشان می دهد که اصغر فرهادی توانست سنگ بنایی متفاوت را در سینمای ایران بنا کند.

طوسی با اشاره به اینکه ما نیازمند ایجاد پل ارتباطی بین هنر هستیم، توضیح داد: ما در رشته های مختلف هنری باید سریعتر به هم راه دهیم، متاسفانه جامعه شناسی ما رفتارشناسی اجتماعی خود را از دست داده است و کمتر با هم دیالوگ برقرار می کنیم. همین که فردی مانند خانم لاهیجی پیش قدم شده تا چنین کتابی را منتشر کند بسیار قابل توجه است.

پاردوکس فیلم های فرهادی مدرنیته بودن آن است

سوسن شریعتی منتقد و تاریخدان نیز در ادامه این مراسم با اشاره به اینکه تا امروز تنها سه فیلم از اصغر فرهادی را دیده است، بیان نمود: اولین فیلمی که از فرهادی دیدم چهارشنبه سوری بود و همان زمان از من خواسته شد تا یادداشتی درباره این فیلم بنویسم. از آن زمان به بعد به صورت تصادفی منتقد فیلم ها شدم. روبرو من با سینمای ایران بعد از گذشت 20 سال که به ایران بازگشته بودم، همراه با تماشای فیلم فرهادی بود و این روبرو برای من بسیار تازگی داشت.

وی ادامه داد: چهارشنبه سوری، درباره الی و جدایی نادر از سیمین سه فیلمی است که من از اصغر فرهادی دیده ام و دیگر هیچکدام از فیلم های او را ندیده ام. درباره چهارشنبه سوری باید بگویم، به نظر آمد شخصیت های این فیلم چقدر شبیه ما است و این مساله برای من بسیار تکان دهنده بود. از نظر من شخصیت های این فیلم به این دلیل شبیه ما است که بیشتر شبیه ما در حال گذر است.

این منتقد و تاریخدان، توضیح داد: این فیلم با توجه به اینکه در شلوغی های سال 88 ساخته شد، به خوبی می تواند کننده طبقه وسط جامعه باشد، فیلمی که می تواند به خوبی زیرآب این طبقه اجتماعی را چه خوب و چه بد بزند. در این فیلم شاهد شخصیت های تحصیل کرده، خودبنیاد و ماجرا جو و کمی میان مایه هستیم.

شریعتی با اشاره به اینکه مدرنیته به معنای افسون زدایی است، گفت: یکی از پارادوکس های فیلم های فرهادی مدرن بودن آن است، در واقع در فیلم های او به طور کامل افسون زدایی شده است. در واقع در این فیلم ها شاهد یک سری آدم های سرخورده و کنف شده هستیم و این می تواند اولین وجه ممیزه فیلم های فرهادی باشد.

وی تاکید کرد: زمانی که فیلم های فرهادی را می بینیم انگار خود را در آن می بینیم و همین باعث می گردد که ما نسبت به این نوع از فیلم ها دلخور شویم. چرا که ما را مجبور می کند تا قضاوت کنیم و این نگاه فرهادی به انسان امروزی است، در واقع در فیلم های او همیشه برسر دوراهی موقعیت های اخلاقی قرار می گیریم و همیشه مجبور به انتخاب هستیم. در فیلم های فرهادی همه شخصیت ها حق دارند و هیچ کس را نمی توان محکوم کرد. در جدایی نادر از سیمین نیز همه چیز ایرانی است، حتی درگیری ها و گرفتاری های زوج داستان، اما به خوبی توانسته است، یک انسان مدرن را نشان دهد.

مهرزاد دانش منتقد سینما نیز در ادامه این مراسم گفت: اولین سوالی که از این فیلم برای من پیش می آید، این است که چرا نام این کتاب رودرو است و گفتگو نیست. البته شاید دلیل این انتخاب فاصله دریافت از کلیشه است. احتمالا انتخاب این نام به این دلیل است که بحث گفتگوهای پژوهشگر و خبرنگاری با چهره های سینمایی چه در سینمای جهان و چه در سینمای ایران، در شرایط کنونی کیفیت مطلوبی ندارد و شاید بیشتر به دلیل ضعف در نقدها است.

وی ادامه داد: در کتاب رو در رو با اصغر فرهادی میهن دوست با توجه به سابقه ای که در سینما و در حوزه نقد دارد، اشراف کاملی به بسیاری از مسایل دارد و همین مساله سبب شد تا نکات پنهانی در حوزه فیلمسازی در این رو در رویی آشکار گردد و زمانی که کتاب را می خوانید مروری جدید برروی فیلم های فرهادی داشته و به نکات جدید در فیلم ها دست یابید.

اسماعیل میهن دوست نویسنده این کتاب با اشاره به اینکه متاسفانه قرار بود تغییری در این کتاب صورت گیرد که انجام نشد و شاید این مساله سبب شد تا فرهادی در این مراسم حضور نداشته باشد، گفت: امیدوارم این کتاب مشابه دیگر کارهای من مورد برخورد و نقد قرار گیرد و بی شک در گام های بعدی چه در چاپ دوم کتاب و چه در کتاب های بعدی، تمام نقطه نظرات دوستان را مورد توجه قرار می دهم.

وی بیان نمود: 2 گفتگوی شهر زیبا و پایکوبی در غبار سال ها پیش انجام شده و این نشان می دهد که تصمیم گیری برای انتشار کتابی درباره فرهادی به زمانی که او جوایز مختلفی دریافت کرد، برنمی گردد، در واقع زمانی که شهر زیبا این کارگردان را دیدم تصمیم گرفتم تا کتابی درباره او بنویسم. در چهارشنبه سوری این پیشنهاد را به او دادم و او نیز موافقت کرد. اما طی سال های گذشته به دلیل مشغولیت های فرهادی به سرانجام رساندن کتاب با کمی تاخیر همراه بود.

میهن دوست در سرانجام گفت: به تجربه دیدم که گفتگو کردن از مونولوگ برای مخاطب جذاب تر است به همین دلیل این کتاب را به صورت مصاحبه و گفتگو نوشتم.