بادگیرها میراث کهن معماری در هرمزگان - مجله جام جهان

جهت دریافت خدمات طراحی حیاط ویلا با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. گروه آبان ارائه دهنده بهترین خدمات طراحی و اجرای محوطه سازی و حیاط سازی می‌باشد.

یکی از این فضاها، بادگیر است که به عنوان نماد زیبایی و شاهکار معماری ایرانی بر فراز ساختمان ها، چشم هر جهانگرد و رهگذری را در هرمزگان می نوازد.

سازه ای سنتی که برای جابه جایی و خنک کردن هوای داخل ساختمان، با بهره گیری از وزش باد و تغییر دمای هوا، برای تهویه بر بام خانه ها ساخته می شد.درواقع هویت معماری و تاریخی هرمزگان با بادگیرها گره خورده است.

استفاده از باد، جزء انرژی های سبز دنیاست و بیشتر بادگیرهای هرمزگان یا همان ساختمان های سبز در زمان صفویه ساخته شده است، اما در سفرنامه مارکوپولو به گرمای زیاد بندر هرمز و استفاده از وسایل تهویه هوابر بام خانه ها نیز اشاره شده است.

بادگیرها بین 10 تا 15 درجه، هوای داخل خانه را خنک می نمایند. گرچه با استفاده از کولر این روش تهویه طبیعی کمرنگ شده است، اما هنوز در بندرها لافت، کنگ و شهرستان بندرلنگه از بادگیر برای خنک شدن خانه ها استفاده می گردد.بیش از هزار بادگیر در هرمزگان وجود دارد.

عباس نوروزی سرپرست معاونت میراث فرهنگی هرمزگان در مورد ویژگی های بادگیر گفت: چهار طرفه بودن از ویژگی های بادگیرهای هرمزگان است که با این روش معماری، هرگونه باد از ساحل به دریا و برعکس و بادهای موسمی شرقی غربی به داخل خانه ها راه می یافت.

او اضافه کرد: بادگیرهای چهارگانه خانه کرچی دربندرکنگ و خانه فکری بندرلنگه به خوبی این مهم را نشان می دهد.

نوروزی ادامه داد: برخلاف استان هایی مانند یزد، بادگیرهای هرمزگان هم کم ارتفاع هستند یا این که حداقل اختلاف ارتفاع کمی نسبت به یکدیگر دارند.

معماران محلی بادگیرهای هرمزگان را با تیغه ها و جدارهایی از خشت یا چوب، در محل هایی که مشرف به اتاق های کوچک و شاه نشین است، ساخته اند. علاوه بر آن به علت وجود هوای مرطوب در هرمزگان، احتیاج به ساخت حوض در زیر بادگیرها نبود.

بادگیرها باید بالاتر از 10 متر از زمین قرار گیرند، چون در هرمزگان حرکت باد بالای ده متر است. به همین علت درگذشته افراد دارای تمکن مالی، بادگیرها را بسیار بلند می ساختند.

به گفته استاد حیدر یک بناکار اهل جزیره لافت، ساخت بادگیرها بستگی به وضع مالی صاحب خانه داشت و افرادی که وضع مالی خوبی داشتند چند بادگیر در خانه می ساختند.

اما آنچه نگران نماینده است غارت میراث انسانی و فرهنگی ما از سوی کشورهای همسایه است. کپی برداری از بادگیرها در شهر بستکیه امارات متحده عربی در حالی انجام می گردد که ما به این معماری اصیل بی توجه هستیم. در آن سوی کرانه های جنوبی خلیج فارس کشورهای عربی اقدامات گسترده ای برای ساماندهی و ثبت جهانی بادگیرها می نمایند. ازاین رو ثبت سریع تر این معماری ایرانی و اسلامی به نام کشورمان لازم است.

رضا برومند مدیرکل میراث فرهنگی، جهانگردی و صنایع دستی هرمزگان در مورد ثبت و مرمت بادگیرها گفت: بادگیرهای تاریخی و زیبای بندرکنگ و بندر لافت به ترتیب در سال های 81 و 85 با شماره های 6530 و 16315 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است و از سال 87 تا به امروز 470 بادگیر در این دو بندر تاریخی مرمت شده اند.

اما بادگیرهای هرمزگان سال هاست که در انتظار ثبت جهانی اند.

مجید جمادی کارشناس مسئول مرمت اداره کل میراث فرهنگی، جهانگردی و صنایع دستی هرمزگان در مورد ثبت جهانی بادگیرها گفت: ثبت جهانی بادگیرهای بندرکنگ در قالب بافت تاریخی این بندر در دستور کار واقع شده است و مقدمات این کار شامل تهیه شناسنامه بنا، گزارش وضع موجود بافت، مطالعه وضع گذشته و طرح مرمت بادگیرها در حال اجرا است.

او با اشاره به اینکه سهمیه ثبت آثار جهانی را، سالانه یکتا دو اثر است، اضافه کرد: برای نگهداری و حفظ بادگیرهای استان، سال جاری 60 بادگیر بندرکنگ بااعتبار 39 میلیارد ریال مرمت می گردد که هزینه مرمت هر بادگیر 250 تا 300 میلیون ریال است.

مرمت شامل بازسازی و تعمیر جدارها، تیغه ها، تزیین ها، اتاقک های بادگیر و چوب های بکار رفته شده، برطرف ترک ها و نمای سفید است.

مهم ترین اقدام برای حفظ دانش این اثر تاریخی، مستند نگاری جامع و تحلیلی برای گونه شناسی بادگیرهای استان و ثبت اصول معماری و مهندسی آن است که اکنون با 70 درصد پیشرفت کاری در دست اجراست.

گزارش از مریم خیاطی